Sarımsağın faydaları nelerdir? Sarımsak hangi hastalıklara iyi gelir? Filmlerde vampirleri kovmak için kullanılan, saçkıran hastalığından yakınan, saçı, sakalı gür çıkmayan ve keskin kokusundan dolayı herkesin yemeye cesaret edemediği sarımsağı sizler için araştırdık.
Yüzlerce faydasıyla şifalı bir bitki olan sarımsağı sizler için yazdık. Sarımsağın toz hali, aromasıyla baharat olarak bile kullanılabiliyor. Sarımsak, yemeklerde ve soslarda aslında oldukça sık kullanılıyor. Sadece Türk mutfağında değil dünyadaki birçok kültürde sarımsak tozuna ve çiğ sarımsağa tariflerde rastlıyoruz.
Hatta hasta çorbalarında sarımsağın vazgeçilmez olmasının bir sebebi vardır değil mi? Keskin kokusu yüzünden kullanmak istemiyor olabilirsiniz. Ama mutfağınızda yer etmesi gereken bu bitki, insan vücuduna nasıl fayda sağlıyor? Neler yapıyor? Sarımsakla ilgili yapılan son çalışmalar nelerdir? Hepsini yazımızda okuyabileceksiniz.
Bu yazıda neler var?
- Sarımsak Nedir?
- Sarımsağın Tarihi
- Sarımsağı Nasıl Kullanmalısınız?
- Tansiyonu Düşürür
- Kalp ve Kolesterol Sağlığını Arttırır
- Soğuk Algınlığına, Gribe İyi Gelir
- Alzheimer Hastalığını Önler
- Kanserden Korur
- Kemik Sağlığını Arttırır
- Saç Dökülmesini Önler
- Sakalların Gürleşmesine Yardımcı Olur
Sarımsak Nedir?
Mutfakta en önemli malzemelerden biri olan sarımsak, lezzet vermesinin dışında birçok sağlık faydasıyla kendini aşıyor. Sarımsak, soğan, arpacık ve pırasa zambak ailesinin bir üyesidir. Botanik olarak adı Allium sativum’dur (1). Allium ailesine ait olan sarımsak, zambak bitkisinin yenilebilir soğansı kısmıdır. Sarımsağın içerisinde birçok diş bulunur ve bu dişler ince kağıda benzer beyaz-hafif pembe renkli bir zarla sarılmıştır.
Yenilebilmesi ve kullanılabilmesi için sarımsağın dişlerinin ayrılması ve zarının soyulması gerekir. Sarımsak, inanılmaz keskin bir aromaya ve kokuya sahiptir. Özellikle pişirildiğinde aromasını daha çok yayar ve yemeğe lezzet verir. Çoğunlukla düşük ısılarda yetiştirilir. Ilıman bölgelerde yetişen sarımsak çok sıcak ve çok soğuk bölgelerde yetişmez.
Ağustos-Kasım ayları arasında ekilir ve 4-5 ay içerisinde toplanır. Sarımsak etli kısmının içerisinde kükürt bulunduran bir enzim içerir. Kesilmesi veya ezilmesiyle birlikte bu sülfürlü bileşiğin keskin kokusu ve aroması ortaya çıkar.
Sarımsağın Tarihi
Sarımsak, hastalıkların tedavisinde ve sağlıklı olmak amacıyla yüz yıllardır kullanılıyor. Yaklaşık 5000 yıl öncesine dayanan sarımsak, bilinen en eski bitkilerden biridir. Mısır piramitleri ve Yunan tapınaklarında izleri rastlanan sarımsağın Mısır, Hindistan, Babil ve Çin kültüründe yetiştirildiği söylenir.
Orta Asya kültürüne kökenli olan bir bitkidir. Eskiden sarımsağı işçilerin daha fazla ve daha iyi çalışabilmesi için kullanıldığı söyleniyor. Çünkü, sarımsağın performansı arttırdığına inanılıyordu. Birbiriyle alakası olmayan birçok kültürün sarımsağı kullandığı tarihi izlerle kanıtlanıyor.
Özellikle her bir kültür hastalık tedavilerinde birçok konuda sarımsağı kullanmıştır. Göçler sırasında sarımsağın yayıldığı ve başka kültürlere geçtiği, popüler hale geldiği düşünülüyor. Modern bilim dünyası, eskiden kullanılan bu tedavinin doğruluğunu bilimsel çalışmalarıyla kanıtlıyor.
Günümüzde, her yıl yaklaşık 10 milyon ton sarımsak üretiliyor. Dünyada üretimi en çok sağlayan Çin, toplam üretimin %66’sını sağlıyor.
Peki, sarımsak bizim için ne kadar faydalı? Aslında yıllardır geleneksel tedavide kullanılan sarımsak şimdilerde bilimsel çalışmalarla faydalarını kanıtladı. Bu yüzden günden güne faydalarının konuşulması, popüler olması arttı.
Hipokrat’ın söylediğine göre ‘’Besinler ilacınız, ilacınız besinler olsun.’’ Yıllardır hastalıklarda kullanılan bu besini şimdi inceleme zamanınız geldi.
Sarımsağın Sağımıza Faydaları
Tansiyonu Düşürür
Çalışmalarla kanıtlanan yararlarından biri tansiyonu düşürmesidir. Hipertansiyonda kullanılan ilaçlar kadar etkili olabileceği söylenmiştir. İçerisindeki sülfür bileşiği olan S-alilsistein sayesinde bu etkiyi gösterir. Vücuda takviye olarak organosülfür bileşenlerinin (sarımsak gibi) verilmesi tansiyonu dengelemede etkilidir.
Yüksek tansiyona sahip kişilere 600-1500 mg dozda sarımsak özütü verildiğinde 6 ayın sonunda tansiyonu düşürmede ciddi etkisinin olduğu fark edilmiştir. Bu doza ulaşabilmek için 4 diş sarımsak gereklidir.
Ayrıca başka bir çalışmada sarımsağın bileşiklerinin kan damarlarının açılmasını, genişlemesini sağladığı ve böylece kan basıncını düşürdüğünü gösterir. Allisin etkisini görebilmek için her gün 1-2 diş sarımsağın düzenli olarak tüketilmesi önerilir.
Sürekli kullandığınız bir ilaç varsa doktorunuza ve beslenme uzmanınıza danışmalısınız.
Kalp ve Kolesterol Sağlığını Arttırır
Kalp sağlığı denince akla damarlar ve kolesterol gelmektedir. Kan tahlillerinizde kolesterol testi yaptırdığınız zaman ayrı ayrı sonuçlar çıkmaktadır. HDL denilen iyi kolesterolü, LDL kötü kolesterolü temsil eder. Sağlam bir kalp sağlığı için LDL’nin düşük, HDL’nin yüksek olması beklenir.
Sarımsağın LDL yani kötü olan kolesterolümüzü düşürdüğüyle ilgili çalışmalar bulunmaktadır. Kalp rahatsızlıkları, Amerika Birleşik Devletleri’nde ölüm sebeplerinin başında geliyor. Bunu engelleyebilmek için sarımsak kullanılması faydalı olabilecek. Yüksek kolesterole sahip bireylerde LDL’yi (kötü kolesterol) %10-15 oranında azaltmaktadır. Ancak HDL yani iyi kolesterol üzerinde bir etkisi görülmemiştir.
Kan damarları içerisinde yağların birikmesine trigliserid düzeyi denilir. Ciddi rahatsızlıkların, damar tıkanıklığının başında gelir. Bu yağlanmayı azaltma etkisi de sarımsakta görülmüştür. Özellikle atar damarlardaki plak oluşumunu engelleyerek bizi ciddi problemlerden korumaktadır. Bunları inceledikten sonra, sarımsağın kalp sağlığını arttırmadığını söylemek mümkün müdür? Kolesterol, tıkanıklık sorunları yaşıyor veya kalbinizi korumak istiyorsanız doğanın ilacı sarımsağı düzenli tüketmeye çalışın.
Soğuk Algınlığına, Gribe İyi Gelir
Grip olunca yapılan çorbaların üzerine dökülen sarımsaklı sosu bilmeyen var mıdır? Bilimsel çalışmalar bir yana büyüklerimizin tedavi yöntemleri zaten bunları kanıtlıyor. Ancak sadece grip gibi mikrobiyal enfeksiyonları düşünmeyelim. Sarımsak içeriğindeki alisin bileşiğiyle antimikrobiyal özelliktedir. Kasım ve Şubat ayları arasında insanlara sarımsak verilmiş ve sarımsak yemeyenlerle hastalığa yakalanmaları kıyaslanmıştır. Tabi ki, sarımsak tüketen bireyler diğerlerine göre hastalıklara yakalansalar bile çok çabuk iyileşmişlerdir.
Alzheimer Hastalığını Önler
Alzheimer hastalığı genellikle yaşlılık döneminde görülen ve günlük aktivitelerde azalmaya sebep olan, beyinde gerçekleşen bir rahatsızlıktır. Bu hastalık beyindeki β-amiloid peptit plakları nedeniyle oluşabilir.
Bu plaklar sinir hücrelerinin zarar görmesine neden olur. Sarımsak yüksek miktarda antioksidana sahiptir. Yaşlanma karşıtı olan antioksidanlar hücreyi hasarlara karşı korur. Yapılan bir çalışmada sarımsakta bulunan S-allil-L-sistein’in (SAC) adlı bir bileşiğin Alzheimer hastalığında tedavi için kullanılabileceğini buldular (3) . Yüksek antioksidan ve özel bilekşikleri sayesinde Alzheimer hastalığından koruruyu olarak günlük tüketimi sağlanabilir.
Kanserden Korur
Özellikle sarımsak ve soğanda bulunan allium bileşikleri ve sülfür içeren bileşiklerin kanserin oluşma riskini azaltabileceğini gösteren birçok çalışma vardır. Ulusal Kanser Enstitüsü’ne göre “Birçok nüfus araştırması, sarımsak alımının artması ile mide, kolon, özofagus, pankreas ve göğüs kanseri dahil olmak üzere bazı kanser riskinin azalması arasında bir ilişki olduğunu gösteriyor”.
Peki bu riski nasıl azaltabiliyor? İçeriğindeki antibakteriyel özellikler ve kanserin oluşmasına neden olan maddeleri engelleme, aktivasyonunu azaltma ve DNA onarımını arttırmasıyla kanseri önlediği açıklanmıştır.
Yapılan bir çalışmada 345 meme kanseri hastası incelenmiş ve sarımsak, soğan, lif tüketimine bakıldığında bu besinleri daha çok tüketen bireylerde riskin çok daha az olduğu görülmüştür. Sarımsağın içerisindeki organosülfür bileşiklerinin kanser hücrelerine verildiğinde hücredeki döngünün durduğu görülmüştür.
Kemik Sağlığını Arttırır
Sarımsakla ilgili yapılan çalışmaların hiçbirinde kemik kaybına sebep olduğu görülmemiştir. Üstelik, menopoz dönemindeki kadınlarda östrojen azalmasından dolayı görülen kemik kaybını engellediği görülmüştür. Menopoz dönemindeki kadınlara sarımsak özütü verilmiş ve östrojen eksikliğyle görülen belirtilerin azaldığı fark edilmiştir (4). Sarımsak kadınlarda, ileride görülebilecek kemik problemlerini önler.
Aynı zamanda osteartrit hastalığında olumlu etkisi görülmüştür. Kemik sağlığı için sadece süt içmek değil, sarımsak bile faydalı olabiliyor!
Saç Dökülmesini Önler
Evet, saç dökülmesine iyi gelebiliyor! Ülkemizde, bilim adamları tarafından yapılan çalışmada sarımsak kellik tedavisinde kullanılmıştır.
Saçkıran hastalığı kafa derisi ve vücudun diğer bölgeleri üzerinde olur ve saç dökülmesinde neden olur. Saç kıran hastalığına sahip bireylere günde iki kez sarımsak jeli tedavisi uygulanmış ve terapötik olarak başarılı olduğu görülmüştür. Çalışma her ne kadar yetersiz olsa da sarımsağın saç dökülmesi tedavisinde etkili olabileceğini göstermiştir.
Sakalların Gürleşmesine Yardımcı Olur
Erkeklerde bölgesel olarak çıkmayan veya seyrek olan sakal problemi çok yaşanmaktadır. Bu gibi durumlarda sarımsak yardımcınız olabilir.
Hassas bir cildiniz varsa sarımsağı sakalınıza kullanmak cildinize zarar verebilir öncelikle doktorunuza danışmalısınız. İlk olarak cildinizi temizleyin ve gözeneklerinizin temiz, açık olmasını sağlayın. Sonrasında 1 yemek kaşığı zeytinyağını havana dökün ve 1 diş sarımsağı havanda yağla birlikte ezin.
Bu karışımı rahatsız olduğunuz, seyrek çıkan bölgeye elinizle uygulayın. Cildinizde yanma hissi verebilir. 10 dakika tutmanız yeterlidir, çok uzun süre bekletmeyin. Haftada 1-2 defa bu işlemi yapmak sakallarınızın daha canlı ve gür olmasını sağlayabilir.
Sarımsak bir gıda olduğu gibi çeşitli dertlerin de devasıdır. Asırlar önce sarımsağın faydaları hakkında yazılanları aşağıya alıyoruz.
Sarımsağın diğer önemli faydaları:
- Sarımsak kanı temizler
- İdrarı, ay halini ve teri söktürür, tıkanık damarları açar.
- Mide ve mafsallardaki rutubeti kurutur.
- Sarımsak kanı inceltir ve kan deveranını kolaylaştırır.
- Sarımsak vücudun kuvvetini korur.
- Sarımsak suların, zehirli hayvanların ve vebanın zararını önler.
- Sarımsak bağırsak gazını ortadan kaldırır.
- Köpek ısırmasında sarımsak tuz ile lapa biçimde konur ve yenir.
- Sarımsak unutkanlıkta faydalıdır.
- Akciğer ve dalak hastalıklarına karşı iyi gelir.
- Ses kısıklığına karşı faydalıdır.
- Sarımsak cinsel gücü tahrik eder, meniyi artırır.
- Sıtmaya iyi gelir.
- Akciğer veremine karşı faydalıdır.
- Mide ülserine,
- Mafsal ağrılarına, bağırsak kurtlarına,
- Susuzluğa,
- İdrar zorluğuna,
- Nefes darlığına,
- Felce
- Ve sinir bozukluklarına da faydalıdır.
- Cildi güzelleştirir.
- Yemeği hazım ettirir.
- Şişleri indirir.
- Böbrek taşlarını düşürür.
- Sarımsak devamlı yenirse kır saçları döker, siyah çıkarır.
- Sarımsak, sedef çiçeği ve incir yenirse zehirlere karşı bir panzehirdir.
- Sarımsak, kimyon ve çam yapraklarıyla birlikte ağızda çiğnenirse dişleri kuvvetlendirir.
- Sarımsak süt ile haşlanıp taze tere yağı ile macun yapılarak yutulursa cinsel gücü harekete getirmekte eşsiz bir devadır.
- Ay hali zorluğuna karşı sarımsak yaprak veya sapları kaynatılıp buharına oturulursa ay halini kolaylaştırır.
- Sarımsak bal ile merhem yapılarak başta meydana gelen kepeklenme ve sivilcelere sürülür.
- Sarımsak kunduz hayası ve zeytin yağı ile ezilerek yılan ısırmasında tatbik edilirse zehiri dışarı atar.
- Sarımsak yağı ile mafsal ağrılarına masaj yapılır. Cilt çatlamalarında krem olarak sürülür.
- Sedef hastalıklarında sarımsak nişadır ile merhem haline getirilir, yaralara sürülür.
- Dolamada sarımsak ezilerek konur.
- Sarımsak şişlikleri indirir.
- Kurdeşende sarımsak külü bal ile merhem yapılarak sürülmelidir.
- Habis yaralarda sarımsak merhem biçiminde kullanılır.
- Diş ağrılarına karşı sarımsak günlük çiğnenir.
- Sarımsak pişirilerek yenirse sesi açar, müzmin öksürüğü keser ve soğuktan meydana gelmiş göğüs ağrılarına iyi gelir.
- Sarımsak yeşil zeytin ve havuç ile pişirilip yenirse göbeği eritir.
- Zehirli hayvan ısırmalarına karşı sarımsak ezilerek içilir.
- Sedef hastalığında sarımsak külü bal ile merhem yapılarak sürülür.
- Sarımsak kan basıncını ve tansiyonu düşürür.
- Sarımsak kabızlığı önler.
- Vücudun hastalıklara karşı dayanma gücünü artırır.
- Şeker hastalığına karşı karşı da çok faydalıdır.
- Kan dolaşım rahatsızlıklarına karşı en iyi bir devadır.
- Gençliğinde bal sarımsak yiyen ihtiyarlamaz.
- Gebelik testi için bir diş sarımsak iğnenin ucu ile muhtelif yerlerinden delinir ve rahime fitil olarak konur. Eğer sarımsağın kokusu ve tadı ağızda hissedilirse hamileliğe elverişli, değilse elverişli değildir.
Sarımsağı Nasıl Kullanmalısınız?
Sarımsağın antimikrobiyal ve sağlık özelliklerinden en iyi faydalanabilmek için çiğ tüketmelisiniz. Ancak çiğ tüketmek elbette zor geliyor olabilir. Minik bir diş sarımsağı suyla beraber yutmayı deneyebilirsiniz. Yaptığınız sosların içerisine ezerek veya rendeleyerek çiğ halde kullanabilirsiniz. Pişirdiğiniz zaman antimikrobiyal özelliği kaybolur.
Ancak antioksidan değerinde bir değişiklik olmaz. Sarımsağı kesmek, ezmek ve doğramak içerisindeki allinaz enzimini aktive eder. Sarımsağı yutmak zordur. Bu yüzden en güzel yöntem sarımsağı doğramak veya ezmek sonra bir süre bekleterek allinaz enziminin aktive olmasını sağlamak ardından soslara, yemeklere, salatalara eklemektir.
Allisin daha sonra birçok organosülfür bileşiğini ortaya çıkararak faydalı bileşenleri meydana çıkarır. Bilim adamları sarımsağı doğradıktan sonra 10 dk beklemeyi önerir. Diğer bir yöntem ise sarımsak yağı kullanmaktır. Geleneksel tedavi yönteminde uygulanan bu yöntemle birçok hastalıktan korunur.
Dünya Sağlık Örgütü’nün önerisi (5):
- Günde 1 diş taze sarımsak veya
- 0.4-1.2 gram sarımsak tozu veya
- 2-5 miligram sarımsak yağı veya
- 300-1000 mg sarımsak ekstraktı kullanmaktır.
Sarımsağın eski tarihi, geleneksel olarak kullanılması ve modern tıptaki yerinin ne kadar önemli olduğunu sizlerle paylaştık! Umarım yazımızı beğenmişsinizdir. Sormak istediğiniz sorular için yorum bırakabilirsiniz.