Sütün faydaları nelerdir? Neden süt içmeliyiz? Çocuklar neden doğar doğmaz süt içer? Neden İnsanoğlu’nun içtiği ilk içecek süttür bunu hiç düşündünüz mü? Birazdan sütün faydaları ve süt hakkında hiçbir yerde öğrenemeyeceğiniz bilgileri öğreneceksiniz.
Süt genellikle yüksek miktarda kalsiyum içeriği ile bilinmekte ancak bunun dışında birçok faydaya sahip olan süte bir bardak dolusu hazine diyebiliriz. Ayrıca güzellik ve bakım konusunda çok iyi yardımcınızdır. Süt genel olarak beslenme ve sağlıkta önemli bir rol oynamaktadır.
Bu yazıda sütten bahsederken, gebelik sırasında oluşan ve sonrasında meme bezlerinden elde edilen sütü anlatacağız. Anneden gelen ilk süt olan kolostrum, hem insanlarda hem de hayvanlarda bebeğe annenin antikorlarını(vücudu koruyucular) taşır böylece bebeği birçok hastalıktan ömür boyu korur. En çok tüketilen süt çeşidi inek sütüdür.
Manda, keçi, lama, deve, geyik, koyun ve manda gibi diğer hayvanların sütü de insanlar tarafından tüketilmektedir.
Sütün Faydaları
Aşağıda bilimsel olarak kanıtlanmış inek sütünün faydaları yer almaktadır.
1. Kemiklerin Güçlenmesine ve Oluşmasına Yardımcıdır
Sütün faydalarına değinmeden önce şunu bilmeliyiz; sütün en bilinen özelliklerinden biri kemik sağlığını güçlendirmesidir. Kalsiyum deposu olan inek sütü çocuklarda kemiklerin yapımını ve dokusunun sağlamlaşmasını, yetişkinlerde ise kemik dokusunun korunmasını sağlayacaktır.
Çocukluk döneminde yeterli miktarda süt tüketenler ileride kemik kırılmaları, kemiklerin kireçlenmesi ve osteoporoz gibi birçok kemik problemlerinin önüne geçecektir.
Kalsiyum depoları 30 yaşına kadar doldurulur ve 30 yaşınızdan sonra deponuzda bulunan kalsiyumlardan kullanmaya başlarsınız. Çocukluk-ergenlik döneminde yeteri kadar kalsiyum almayan bireyler ileride de depoları sağlam olmadığından kemik rahatsızlıklarına ve ağrılara yakalanabilmektedir.
Bu çok bilindik bir özellik ve dikkatinizi çekmeyen bir durum olabilir. Ama, çocuğunuzun ileride daha sağlıklı ve daha güçlü bir iskelet yapısına sahip olmasını istiyorsanız, süt tüketmesine özen göstermelisiniz.
Dikkat etmeniz gereken aromalı ve şekerli, meyveli sütleri evinizde kendiniz meyvenizi karıştırarak veya kakao katarak tükettirmeye çalışmalısınız. Aromalı sütler genellikle çok miktarda şeker içermektedir.
Ayrıca kalsiyum, D vitamini ile birlikte emilmektedir. D vitamini düzeyinizi kan tahliliyle kontrol ettirmelisiniz. Eğer eksiklik varsa D vitamini takviyesi kullanmalısınız. Aksi takdirde kalsiyumun emilmesini engellemiş olursunuz.
2. Kilo Vermenize Yardımcı Olur
Süt faydaları bakımından harika bir sağlıklı atıştırmalık, ara öğündür. Sabah kahvaltınıza bir bardak süt ilave edin ya da öğle aranızda bir bardak süt ve meyvenizi birlikte tüketin tokluk hissinizi arttıracaksınız.
3. Stresten Korur
Gün sonunda yatmadan önce bir bardak ılık süt içmeniz stresiniz azalmasına ve sinirlerin rahatlamasına yardımcı olur. Daha rahat uykuya dalmanızı sağlar.
Bayanlarda regl döneminde görülen şiddetli sancıların azalması için düzenli olarak haftada 3-4 gün süt tüketmeniz ağrılarınızı azaltacaktır.
4. Kas Gelişimini Arttırır
Süt, proteinden yani kas dokusunun yapılmasına, güçlenmesine yardımcı olan besin öğesinden zengindir. Sütü, çok fazla et tüketemediğiniz durumlarda et yerine protein kaynağı olarak tüketebilirsiniz.
Egzersiz yapanlar ve vücut geliştirmek isteyenler harcadığınız enerjiyi geri kazanmak ve kas yıkımını engellemek için sıkı egzersizlerden sonra tüketebilir. Egzersiz sonrası gelişen kas yorgunluğunu önler ve kaybedilen sıvının da yerine konulmasını sağlar. Uzun dönem görülen hastalıklarda besin tüketimi azalır.
Vücudun direnci düşmeye başlar ve kas yıkımına neden olabilir. Bu gibi durumlarda süt tüketerek gerekli proteini yerine koyabilirsiniz.
5. Yüksek tansiyonu düşürür ve böylece kalp krizi riskini azaltır.
6. Karaciğerde kolesterol üretimini azaltır, kötü kolesterolün (LDL)’nin düşmesine yardımcı olur.
7. Kanserden korur ve yakalanma riskini düşürür.
8. Uzun dönem yatalak olan hastalar için faydalıdır
Kanser gibi kronik hastalıklar veya yeme zorluğuna, yutma güçlüğüne sahip kişiler uzun süre hastanede kalmak ve yatmak, az besin almak zorunda kalır. Süt, bu kişiler için çok iyi bir takviyedir.
Süt çok kolay tüketilebilir, içerisine meyve katılarak enerjisi arttırılabilir. Bu kişiler süt tüketerek hem gerekli enerjiyi, hem de gerekli proteini sağlamış olur.
9. Rahat uyumanızı sağlar
Sağlıklı ve kaliteli bir uykunun önemini, vücudun onarımına ve kendini yenilemesine olan faydasını hepimiz biliriz. Birçok insan için geceleri uyuyabilmek, uykuya dalmak çok büyük bir sorundur.
Dünyanın dört bir yanındaki doktorlar ve beslenme uzmanları yatmadan önce bir bardak sıcak süt içmenin uyumaya yardımcı olduğunu söylemektedir.
Çünkü sütteki bir amino asit olan triptofan zihni sakinleştirmeye yardımcı olur ve yıpranmış sinirleri yatıştırır. Böylelikle uykuya dalmanızı kolaylaştırır.
10. Boğaz ağrısına iyi gelir
Boğaz ağrısı çekiyorsanız, ılık bir bardak süt ağrınızdan kurtulmanız için en iyi ilaç olabilir. Bir bardak ılık sütü yudumlarken yatıştırıcı hissini fark edeceksiniz. Ayrıca, iyileşme sürecinizi hızlandıracak ve enfeksiyonla savaşmanıza yardımcı olacaktır.
11. Kaybettiğiniz sıvıyı yerine koyar
Diğer yazılarda bahsettiğimiz egzersizde kaybedilen suyu yerine koyması gibi sütü günlük hayatınıza eklediğiniz zaman tükettiğiniz sıvı miktarını arttıracaksınız. Vücutta kaybedilen mineralleri ve elektrolitleri yerine koyacaksınız.
Beslenmemizde Sütün Yeri
Süt, çok fazla ve farklı şekillerde beslenmemize etki etmektedir. Beslenmemize eklenmesinin yanı sıra içerdiği besin öğeleri ve faydaları sayesinde sağlığımızı korumaktadır.
Kahvaltıda yediğiniz peyniri, öğlen arasında atıştırdığınız keki, akşam yemeğinde sofranızda olan yoğurdu düşünürseniz aslında ne kadar çok tükettiğinizi fark edeceksiniz.
Süt size vitamin, protein ve karbonhidrat sağlayacaktır. Vitaminler ve mineraller arasında kalsiyum, magnezyum, fosfor, çinko, A vitamini, B ve D vitamini ve B2 vitamini içermektedir. Süt’ün bunların hepsini içermesi size nasıl bir fayda sağlıyor? Hepsini yazımızda okuyabileceksiniz.
Biraz daha açıklayalım
Besinlerin içerisinde bulunan protein, karbonhidrat, yağ ve mineraller, vitaminler vücuttaki işlemlerin gerçekleşmesini sağlar. Örneğin; sütteki kalsiyum, kemiklerin ve dişlerin oluşturulmasında önemli bir rol oynamakta ve kasların yapılanmasını, oluşmasını sağlamaktadır.
Süt Kaç Çeşittir?
Beslenme uzmanları veya diyetisyenler, bireylerin vücut gereksinimlerine göre sütü tüketmesini öneriyor. Çünkü, her bireyin yaşı, kilosu, boyu, hayat tarzı ve hastalıkları birbirinden farklılık gösteriyor. Ayrıca aşağıdaki sütlerin dışında vejeteryan veya vegan beslenenler için bitkisel sütlerde kullanılıyor.
- Çiğ süt (içilmesi önerilmez)
- Pastörize süt (ısıl işlem görmüş)
- Tam yağlı süt (% 4 yağ)
- Az yağlı süt (% 2 yağ)
- Yağsız süt (% 0.15 yağ)
- Aromalı süt (şeker eklenmiş ve aroma katımış)
- Laktoz içermeyen süt (laktoz intoleransı olan bireyler için)
Sütün Cilde Olan Faydaları
Sağlıklı bir vücut ve kemik oluşumu için sütün yararlı olduğunu biliyoruz. Fakat yüzyıllar boyunca bakım, güzellik yardımı olarak da kullanılmıştır. Mısır Kraliçesi Kleopatra pürüzsüz cildinin ve güzelliğinin sırrını süte borçluydu. Süt, cildinizin güzelliğini korumada ve cilt problemlerinizi önlemede önemli bir rol oynamaktadır.
Cildinizi Rahatlatır
Kullanılan cilt kremlerinin reklamlarında fark ettiyseniz süt içerdiği ve süt kadar nemlendirici olduğu söylenmektedir. Eğer öyleyse neden sütün kendisini kullanmak yerine krem almayı tercih edesiniz?
Yapmanız gereken tek şey sütü yüzünüze ve boynunuza uygulamak ve 10 dakika boyunca bekletmektir. Daha sonra temiz su ile durulamalısınız. Bu işlem cildinizi birkaç dakika içinde daha yumuşak hale getirecektir.
2 çorba kaşığı süt, 1 çorba kaşığı bal ve 1 çorba kaşığı limon suyu ile cilt nemlendirme karışımı hazırlayabilirsiniz. Temiz cilde uygulayın ve 10 dakika boyunca kurumasını bekleyin. Bu karışım cildiniz için çok güzel bir nemlendirme yapacaktır.
Cildinizi Temizler
Süt, Cildimize kadar uzanıyor ve bizi şaşırtmaya devam ediyor. Süt mükemmel bir cilt temizleyicidir. Bir pamuğu sütün içine daldırıp daha sonra yüzünüzü silebilirsiniz. 5 dakika sonra da yüzünüzü temiz su ile durulayın. Bu işlemi her gün uygulamanız cildinizin daha parlak ve esnek, temiz olmasını sağlayacaktır.
Gözeneklerinizi Küçültür
Ekşi krema gözeneklerin daralmasına yardımcı olur. Büyük ve açık gözenekleriniz varsa, ekşi kremayı alıp yüzünüze ve boynunuza, geniş gözeneklerin olduğu bölgelere uygulayabilirsiniz. 15 dakika bekletin ve temiz su ile durulayın. Süt ürünleri büyük gözeneklerin küçülmesini sağlamada oldukça etkilidir.
Parlak Bir Cilt Sağlar
Süt ve bal ikilisi cildiniz üzerinde harikalar yaratabilir! 2 çorba kaşığı süt tozu, 2 çorba kaşığı su ve 1 çorba kaşığı balı karıştırın. Bunu yüzünüze ve boynunuza uygulayın. Daha sonra kurumasını bekleyin bir süre sonra sertleşecektir. Temizlemek için ılık su ile durulayın. Bunun dışında her gün süt tüketmeniz cildi doğal olarak güzelleştirebilir. Vitaminler, mineraller ve proteinler ile yüklenen vücudunuz, cildinizi daha ışıltılı hale getirebilir.
Ciltteki Kızarıklığı Azaltır
Süt kırmızı lekeleri hafifletir, alerjik reaksiyonları azaltır ve yaraları iyileştirir. Süt veya ekşi kremayı tahriş olmuş, kızarmış olan bölgeye uygulayın ve biraz kuruması için bekleyin. Daha sonra temiz su ile durulayın.
Cildi Pürüzsüzleştirir
Pürüzsüz bir cilt elde etmek için mucizevi! Bunun için bir fincan süt, 3 çorba kaşığı yulaf ezmesini karıştırın. Bir yüz veya vücut fırçalaması ile bunu cildinize, vücudunuza uygulayabilirsiniz.
Yüzünüzde veya bedeninizde bir kese olarak uygulayın. Kurumasını bekleyin daha sonra ılık su ile durulayın. Bunu düzenli olarak uygulamak cildinizi daha yumuşak ve pürüzsüz hale getirecektir.
Kırışıklıkları, İnce Çizgileri Azaltır
Yarım muz ve 1-2 tatlı kaşığı süt ile harika kıvamlı bir maske elde edebilirsiniz. Tek yapmanız gereken olgunlaşmış, kararmış muzu çatalla ezip 1-2 tatlı kaşığı süt ile karıştırmak ve cildinize uygulamaktır.
Temiz ve nemli cildinize uygulayın ve 15 dakika bekletin. Daha sonra su ile durulayın. Bu maske, ince çizgilerinizin pürüzsüzleşmesine ve azalmasına yardımcı olur. Doğal bir parlaklık kazandırır.
Güneş Yanıkları İçin Tedavi
Süt, güneş yanığı veya güneşe maruz kalmış bir cilt için harika bir yardımcıdır. Güneş lekelerini gidermek veya iyileştirmek, güneş yanıklarını azaltmak istiyorsanız sütü doğrudan cildinize bir pamuk yardımıyla uygulayın.
Sütün Saça Faydaları
Sağlık için hayati önem taşıyan vitamin ve minerallerden zengin olan süt saçlarınız içinde harika bir yardımcıdır. Düzenli olarak tüketilen veya uygulanan süt, saçınız için aşağıdaki faydaları sunar.
Kuru ve Kabarık Saçları Düzeltir
Eğer kuru ve kabarık saçlarınızın olmasından yakınıyorsanız tek yapmanız gereken bir pamuğu sütün içerisine daldırmak ve saç derinizi ovmaktır. Saçlarınızı sütü tüketerek ve uygulayarak içten dışa besleyebilirsiniz. Sütü bütün saçınıza masaj yaparak uyguladıktan sonra güzelce şampuanla yıkayın ve durulayın. Bunu her banyoda tekrar edebilirsiniz.
Saç Kremi Spreyiniz
Süt sizin için mükemmel bir saç kremi olabilir. Bir sprey şişesine biraz soğuk süt doldurun ve saçlarınıza püskürtün. Saçınızı nazikçe tarayın ve 30 dakika sonra yıkayın.
Sütün saçınızı yumuşattığını görünce bir daha saç kremi istemeyeceksiniz. Sprey şişesinin içine sütü koyup daha sonralarda kullanmak için bırakmayın. Süt bozulabilir, her sprey yapacağınız zaman yeniden süt ekleyin.
İnek sütünün yararları ve yan etkileri üzerine yapılan çalışmalara ve bazı uzmanların görüşlerine göz atalım:
Sütün Beslenmemize Etkisi ve Zararları
İnek sütünün kullanımı açısından eminim birçok görüş duymuşsunuzdur. Birçok uzman faydalarından bahsederken birçok uzmanda zararlı olduğunu söylemektedir. Çok çeşitli görüşler bulunmaktadır. Besin öğeleri, faydaları olarak geçmişin ve günümüzün önde gelen doktorları tarafından uzun süredir tartışılan inek sütü incelemiş ve detaylandırılmıştır.
Pozitif Görüş
2006’da Irvine Üniversitesi’nde önde gelen çocuk doktoru ve Klinik Profesör Dr. William Sears tarafından yapılan bir araştırmada “Süt, protein, yağ, karbonhidrat, vitamin ve minerallerin (demir hariç) bir arada bulunduğu çok besleyici bir gıdadır.
Yetişkin ve çocukların ihtiyaç duyduğu birçok besin öğesini içeriğinde barındırır. Bu içerikler daha farklı birçok gıdadan da sağlanabilir ancak süt, hepsinin bir arada bulunduğu tek gıdadır. Çocuklar için en pratik ve besleyici gıdadır. ”
Negatif Görüş
Süt ile ilgili çok kapsamlı bir kitap olan “Çocuk Bakımı ve Bebeğin Ortak Duyusu” kitabının yazarı Dr. Benjamin Spock, 1998’de şunu söylemiştir:
“Sütün bir zamanlar en besleyici olduğu ve çocuklar için vazgeçilmez olduğu bir zaman vardı. Ancak artık süt ve süt ürünlerinin yol açtığı hastalıkları düşünmeliyiz. Süt ürünleri çocuklarda demir emilimini azaltır. Ayrıca süt demir içermemekte ve tam tersi demir eksikliğine yol açmaktadır.’’
Kansere Olan Etkisi
İnek sütü, gerekli besin maddeleri ve D Vitamini bakımından zengindir. Sütün etkili bir anti-kanserojen olmasını sağlayan bu durum bazı uzmanlar için kabul edilmemektedir.
Pozitif Görüş
2007’de Creighton Üniversitesi Klinik ve Çocuk Araştırmaları Direktörü Joan Lappe tarafından yapılmış Amerikan Klinik Beslenme Dergisi’nde yayınlanan bir çalışmada şunu söylüyor: “Yapılan bu çalışma D vitaminin beslenmede arttırılmasının kanserde klinik olarak inceleyen ilk çalışmadır. D vitamininden zengin besinlerin tüketilmesi(süt gibi) sonucu D vitamini seviyesi yükseltilebilir. Ancak sonuçlara bakıldığında D vitaminin yükselmesi kanser riskini de azaltabilmektedir.’’
Negatif Görüş
Yukarıda anlatılan çalışmada D vitamininin, potansiyel olarak kanser riskini azaltabileceği sonucuna varılır. Ancak diğer kanser türlerine yol açabilecek başka birçok faktör var.
2004’te Tüketici Sağlık Dergisi Editörü Alison Stewart, şöyle söylemiştir: “Süt tüketimi, insüline benzer bir büyüme faktörü olan IGF-1 içerdiğinden dolayı kansere neden olabilir. Çünkü süt memelilerde öncelikle çocukları besleyebilmek için üretilir. IGF-1, büyüme için çok önemlidir. IGF-1 çocuklarda büyümeye yardımcı olsa da, aşırı seviyelere çıkması kanser hücrelerini uyarabilir ve kanser riskini arttırabilir. ”
Kalp Rahatsızlıklarına Olan Etkisi
Birçok doktor ve beslenme uzmanı sütün yüksek miktarda doymuş yağ içerdiği ve bunun kötü etkilerinden bahsetmektedir. Tam yağlı süt tüketmek doymuş yağ tüketimini fazla miktarda arttırabilir. Doymuş yağ, diyabet yani şeker hastalarında ve kalp rahatsızlığı olan hastalarda problemlere yol açabilir.
Pozitif Görüş
Epidemiyoloji Üniversitesi’nde Profesör Peter Elwood, inek sütünün kalp rahatsızlıkları riskini arttırmadığını belirtmiştir. 2005 yılında Epidemiyoloji ve Toplum Sağlığı Dergisi’ndeki yayında şundan bahsetmiştir: “Erkeklerde daha fazla süt tüketenler yetersiz kan akımı sonucu oluşan kalp krizinin daha düşük olduğu görüldü. Sütün zararlı olduğu ve kalp rahatsızlıkları riskini arttırdığı düşünülse de, sağlıklı bir beslenme isiyorsanız sütü buna dahil etmelisiniz. ”
Negatif Görüş
Manchester’daki Beslenme ve Alerji Kliniği Direktörü Dr. Margaret Moss, buna tamamen zıt bir görüşe sahiptir. 2002’de Nütrisyon ve Çevre Tıbbı Dergisinde şunları söylemiştir: “Çoğu araştırmaya göre, süt tüketiminin ve kalp rahatsızlıklarına bağlı ölüm hızının yakından ilişkili olduğu görülmüştür. Sütün çok tüketilmediği ülkelerde düşük ölüm oranları görülürken, Portekiz (yüksek süt tüketimi oranı olan ülkelerden biri) çok daha yüksek bir kalp rahatsızlığı sonucu ölüm oranı görülmüştür. ”
Kemik Sağlığına Olan Etkisi
Sütün en bilinen özelliklerinden birisi kalsiyum içeriğidir. Güçlü kemikler için kalsiyuma ihtiyacımız olduğunu düşünsek de uzmanlar hala kalsiyum ve süt tüketiminin osteoporozu azaltıp azaltmadığı konusunda tartışmaktadır.
Pozitif Görüş
Purdue Üniversitesi’nden Connie M. Weaver, 2002’de Ulusal Süt ve Süt Ürünleri web sitesinde şunu yazmıştır: “Günde 4-5 porsiyon kalsiyum açısından zengin gıdalar tüketilmelidir. Örneğin süt ve süt ürünleri gibi. Ergenlik dönemindeyken en uygun kemik kütlesine ulaşmanız gerekir. Düşük kalsiyum seviyeleri kemik büyümesini etkileyebilir ve bugünün gençleri gelecekte ciddi halk sağlığı sorunları ile karşı karşıya kalabilirler. ”
Negatif Görüş
2007’de yapılan bir çalışmada: “Uzun süredir süt tüketimine ilişkin yapılan tartışmalar ve çalışmalar açık ve net bir şekilde süt tüketiminin kemikler için iyi olduğunu gösteremez.
Süt tüketimi kemik sağlığınızı geliştirmez. Kemik sağlığınızı, ergenlik çağındayken ne kadar süt veya kalsiyum içtiğinizle değil, fiziksel aktiviteniz ile arttırabilirsiniz. Görünüşe göre, süt hayatınıza sonradan bir fayda sağlamıyor. ”
Sonuç Olarak;
Harvard Halk Sağlığı Akademisyenlerinden Epidemiyoloji Profesörü ve Beslenme Bölümü Başkanı Walter Willett, , inek sütü hakkında şunları söylemiştir. “Önemli olan süt ve süt ürünlerinizi hayatınızdan çıkarmanız ve bunun doğru olduğuna inanmanız değildir. Sağlıklı olabilmek için sadece süt içmeniz gerekmez, bu önemlidir.’’
Yapılması gereken en iyi şey bir günde en fazla 2 bardak süt ve süt ile birlikte aynı besin maddelerini sunan diğer gıdaları yani süt ürünleri olan peynir, yoğurt gibi gıdaları da tüketmektir.